De Esoterische Evolutie - 1 

De zeven fasen van bewustzijnsontwikkeling

Wie zijn wij? Waar komen we vandaan? Waar zijn we naar op weg?

Vragen als deze zijn niet alleen vandaag de dag belangrijk voor ons mensen, ze waren dat ook al in oude tijden. In een van de hermetische geschriften, het Corpus Hermeticum, wordt verteld van een gesprek dat de grote ingewijde Hermes Trismegistus met zijn leerling Asclepius had.

Asclepius had hem gevraagd naar de oorsprong van alle dingen: Waar komt alles vandaan? Hermes vertelt hem dat alles wat bestaat voortkomt uit de Ene. De Ene is de Logos, het goddelijke bewustzijn,

de goddelijke Geest. Heel de kosmos met alles wat daar in is: hemel, aarde, natuur en mensen, komt uit de Ene voort. En omdat alles uit de Ene voortkomt, zegt Hermes, draagt alles dus ook de kiem van bewustzijn in zich. 'Of je je dat nu bewust bent of niet, Asclepius, je draagt het allemaal in je. In alles is God aanwezig'.

Vervolgens vraagt Asclepius verwonderd: 'Is God ook in de materie aanwezig? Hermes antwoordt: 'Jazeker hij is ook in de materie. Wat zou zij (de materie) anders zijn dan een chaotische massa als zij geen uitstralingen zou ondergaan? En als zij door uitstralingen bewerkt wordt, van wie gaan die dan uit?

Je herinnert je wel Asclepius, dat ik je vertelde dat die uitstralingen als het ware lichaamsdelen van God zijn. Want: door wie zouden anders alle wezens tot leven worden gewekt? Door wie worden de onsterfelijken onsterfelijk gemaakt? Door wie wordt het veranderlijke inderdaad veranderd?

Of het nu over materie gaat of over een lichaam of over een substantie. Het zijn, beste jongen, allemaal uitstralingen van God, moet je weten. De uitstraling in de materie is de stoffelijkheid. En de uitstraling in de lichamen is de lichamelijkheid. En de uitstraling in de substantie is de substantialiteit, en dat is God. Het Al'.

De oude wijsheid: alles komt voort uit de Logos, Brahma

Bovenstaand stuk uit de Corpus Hermeticum kwam ik 'toevallig' tegen kort nadat ik het artikel schreef dat de titel had: De basis van de evolutie is bewustzijn, geest. Ik vond het treffend dat de grote Hermes duizenden jaren geleden al over deze universele, algemeen geldende waarheid sprak.

De waarheid dat alles wat we om ons heen zien, dus inclusief de wereld van de materie, in wezen uit bewustzijn is voortgekomen.

Het is een universele waarheid die wetenschappers die openstaan voor het spirituele, pas in onze tijd ontdekken. In de westerse esoterische traditie wordt dit bewustzijn of dat geestelijke krachtensysteem 'de Logos' genoemd of 'de goddelijke Zonnegeest'. In de oosterse traditie – bijvoorbeeld in het hindoeisme – is de naam van deze hoge godheid 'Brahma'.

Het is daarom niet voor niets dat professor Amit Goswami en Deepak Chopra, vernieuwing zoekende wetenschappers, adviseren te rade te gaan bij de oude wijsheid uit de esoterische traditie. Diep inzicht en hoge wijsheid omtrent de evolutie, het ontstaan van mens en aarde en het doel van het leven, bestonden al duizenden jaren vóórdat het materialistische denken de afgelopen honderd jaar de overhand kreeg.

Hermes Trismegistos was ingewijd in de geheime kennis zoals deze in de Egyptische mysteriën werd onderwezen. Door die inwijding had hij direct toegang tot hogere geestelijke wezens in de geestelijke wereld. Zij gaven hem inzicht in de geheimen van het bestaan. Hermes werd vanwege zijn uitzonderlijk hoog verheven kennis en wijsheid 'Trismegistus' genoemd, de driemaal grootste.

Door alle eeuwen heen heeft hij mensen, grote geesten in de geschiedenis op het gebied van de filosofie, de wetenschap, de kunst en de mystiek, met zijn inzichten en wijsheid bezield en geinspireerd.

Rudolf Steiner

Alhoewel de universele waarheid of oude wijsheid over het leven en het doel van het bestaan in de kern altijd dezelfde blijven, is het toch zo dat zij steeds opnieuw verwoord moet worden. Dat komt omdat ze aangepast moet worden aan het bewustzijn en het niveau van ontwikkeling die de mensen op dat moment bezitten.

Een van de geestelijke leraren die in onze tijd de oude wijsheid door eigen schouwing en kennis op een nieuwe wijze onder woorden bracht, was Rudolf Steiner.

Rudolf Steiner leefde van 1861 tot 1925. Hij studeerde natuurwetenschappen en filosofie en promoveerde in 1891 in Rostock tot doctor in de filosofie. Behalve natuurwetenschapper was hij ook geesteswetenschapper en helderziend. Een diepe geestelijke ervaring maakte dat hij zich vanaf 1900 geheel en al ging bezig houden met het ontwikkelen van een wetenschap van de geest. Die geesteswetenschap noemde hij aanvankelijk 'Theosofie', later 'Antroposofie': 'wijsheid van het menszijn'. Als geestesonderzoeker sloot hij aan bij de oude wijsheid. De inzichten die hij daaruit verkreeg bracht hij echter pas naar buiten nadat hij deze eerst zelf had onderzocht en als juist had bevonden.

Want net als de theosofe mevrouw Blavatsky en de rozenkruiser Christian Rosenkreutz, had Rudolf Steiner zelf ook toegang tot wijsheidsbronnen in de geestelijke wereld. De inzichten die hij daaruit

verkreeg verbond hij met het verschijnen van de Logos, de Christus, op aarde en de veranderingen die deze grote gebeurtenis teweegbracht in de evolutie van de mensheid en de aarde.

Daarin is Rudolf Steiner uniek.

In de loop van zijn leven heeft hij over heel veel verschillende onderwerpen gesproken en geschreven. Steeds belichtte hij die thema's vanuit de door hem geschouwde geestelijke inzichten.

Een van de thema's waar hij zich uitvoerig mee bezig gehouden heeft is de geestelijke achtergrond van de evolutie, de ontwikkeling van de kosmos, de mensheid en de aarde.

De serie over de esoterische evolutieleer vertelt in grote lijnen welke inzichten en opvattingen Rudolf Steiner hierover had.

Daardoor zal het mogelijk zijn om zijn inzichten naast die van de darwinistische evolutieleer en die van de 'Intelligent Design' te leggen en met elkaar te vergelijken. Zoals u als lezer nog zult zien zijn de inzichten van Rudolf Steiner zó omvattend dat zelfs tegengestelde opvattingen als die van het darwinisme en de intelligent design daarin een plaats kunnen vinden.

Alles komt uit de Eenheid voort

Net als voor Hermes Trismegistus was het ook voor Steiner zo dat alles wat bestaat, inclusief de wereld van de materie, uit de Logos, het Woord, het goddelijke bewustzijn, voortgekomen is.

Dat betekent dat de wereld en alles wat zij bevat, van goddelijk-geestelijke oorsprong is. Goddelijk-geestelijke scheppende wezens hebben alles wat wij nu kennen in een eonen durend scheppingsproces stap voor stap tot in het materiële in verschijning en tot uitdrukking gebracht.

Ook de mens komt uit het goddelijke bewustzijn voort. Vóórdat hij geschapen werd maakte hij als geestelijk wezen deel uit van de eenheid in de geestelijke wereld. Van 'mensen' was toen nog in het geheel geen sprake. Laat staan van afzonderlijke mensen. De latere mens bestond toentertijd alleen als geestelijk wezen. Als geestelijk wezen vormde hij, vóór de aanvang van de schepping, één geheel met de bewustzijnswereld van het Ene, het goddelijke. Dat betekende dat hij in de ongedeelde eenheid van het goddelijke leefde. Maar onbewust van zichzelf. Dus niet zelfbewust en vrij, zoals wij mensen tegenwoordig zijn. Het zelfbewustzijn van ons mensen kwam pas tot stand op aarde, in de wereld van de materie. Maar in die oertijd vóór de schepping bestond de aarde en de wereld van de materie nog niet. Alles wat later als schepping tevoorschijn zou komen, als aarde, mensen, natuur, planten, dieren, en het zonnestelsel, was in dat oerbegin nog geheel en al opgenomen in de Ene, het Al, het Alomvattende, zoals Hermes Trismegistus zei. En dus ook nog niet van elkaar gescheiden.

Vandaar dat het esoterische christendom zegt: 'Alles wat bestaat is uit de Eenheid, 'de Ene' voortgekomen'. Het is belangrijk dat te onthouden.

De Scheppers van aarde en mensheid

Dan, zo zegt de antroposofische geesteswetenschap ofwel het esoterische christendom, ontstaat in de goddelijke wereld – de hoogste regionen van de geestelijke wereld – het 'plan' een deel van de geestelijke wezens uit de geestelijke wereld, een ontwikkelingsweg buiten de goddelijke Eenheid te laten gaan.

In de bijbel wordt dat plan in het boek Genesis beschreven. En wel daar waar God zegt: 'Laat ons mensen maken, naar ons beeld en gelijkenis'. Het is interessant dat hier woorden gebruikt worden in de meervoudsvorm: 'laat ons' en 'naar ons beeld en gelijkenis'. Dus niet: 'laat Ik' en 'naar mijn beeld en gelijkenis'.

Rudolf Steiner legt deze formulering in de meervoudsvorm zo uit dat hij zegt dat hier de hoogste Godheid, de Drie-eenheid, spreekt: God de Vader, God de Zoon of de Logos of het Woord, en de Heilige Geest. Zij vormen als Drie-eenheid met elkaar het oerbegin én de basis van de schepping.

De woorden die uitgesproken werden houden echter ook in dat de Drie-enig God dit scheppingsproces verricht in samenwerking met hoge goddelijk-geestelijke wezens. Goddelijk-geestelijke wezens die ooit zelf uit de Godheid of de Drie-eenheid zijn voortgekomen. Deze hoge scheppende wezens worden de geestelijke Hiërarchieën genoemd, of kortweg 'de Hiërarchieën'. De Hiërarchieën zijn onvoorstelbaar hoge engelenwezens die in bepaalde groepen en op bepaalde (hiërarchische) niveaus van ontwikkeling, uitvoerders en daardoor medescheppers zijn in dit proces.

In mijn artikel 'De Engelenhiërchieën als scheppers van mens en aarde' vertel ik over deze hoge scheppende geestelijke wezens. ¹⁾ In de komende hoofdstukken zult u ze opnieuw tegenkomen.

Het doel van de schepping van de mens

Welk doel had de goddelijke wereld bij het scheppen van de mens? In eenvoudige woorden gezegd - maar er zit natuurlijk veel meer achter – is het doel van de schepping van de mens dat een groep geestelijke wezens buiten de eenheid van de geestelijke wereld bewust wordt van zichzelf als geestelijk wezen. Dat wil zeggen, tot een vrij, zelfstandig en zelfbewust individu wordt waarin de goddelijke wijsheid en liefde op een heel eigen, individuele, wijze tot uitdrukking komt.

Het tot een vrij en zelfstandig individu worden omvat de eerste helft van het proces van zijn menswording op aarde. De tweede helft bestaat daarin dat de mens vanuit dit zelfbewustzijn en door actief werk aan zichzelf, stap voor stap zijn goddelijke kern en daarmee wijsheid en liefde tot ontwikkeling brengt. Door die weg te gaan ontplooit hij in zich de scheppende krachten van zijn geest. Die geestkrachten zijn dezelfde scheppende krachten die ooit in het verre verleden vanuit de geestelijke wereld de schepping zoals wij die nu kennen, tevoorschijn hebben gebracht.

Samengevat betekent het voorgaande dat de mens van een onbewust en onvrij geestelijk wezen, via een proces van menswording op aarde, uiteindelijk tot een vrije en zelfbewuste mede-schepper wordt in de goddelijk-geestelijke wereld. En in die hoedanigheid tot de scheppende hemelse hiërarchieën gaat behoren.

Wát een perspectief!

Heel wat anders dan de opvatting dat de mens bij toeval is ontstaan en zijn bestaan geen enkele reden, zin en betekenis heeft, zoals de darwinisten en evolutiebiologen menen.

Ook de geestelijke wereld ontwikkelt

Doordat dit ontwikkelingsproces van de mens als geestelijk wezen zich afspeelt buiten de eenheid en geborgenheid van de goddelijke wereld – maar daar wel mee verbonden blijft – gebeurt er nog veel meer. Eén, heel belangrijk aspect daarin is dat dit proces van menswording ook van grote invloed is op de goddelijk-geestelijke wereld zelf. Want doordat zij een deel van haar geestelijke wezens als mens op aarde een ontwikkelingsweg laat gaan, verheft de geestelijke wereld zich door haar scheppingswerk aan de mens, zelf ook naar een hoger geestelijk niveau.

Opnieuw een geweldig perspectief !

Het esoterische christendom laat zien dat alles wat bestaat: mensen, natuurwezens, engelen, het goddelijke, de kosmos, ja alles wat leeft, zich in een konstant proces van verandering en ontwikkeling bevindt. Als je dat in je laat doordringen is een dergelijke gedachte haast te groot om te omvatten.

Toch moet het benoemd worden omdat het belangrijk is tegenwicht te bieden tegen de steeds sterker wordende materialistische opvattingen over de mens die hem steeds kleiner maken en steeds meer in het ondermenselijke, de wereld van de dode techniek, trekken waar hij ten onder kan gaan.

Het is goed te beseffen dat er ook een heel andere opvatting over de mens en zijn doel op aarde bestaat.

Als wij mensen in de oerverre toekomst de goddelijke geest die in ons leeft tot in hoge hoogten tot ontwikkeling hebben gebracht, zullen wij een nieuwe groep van geestelijke wezens vormen in de rijen van de geestelijke hiërarchieën. We zullen dan na de engelen de 10e hiërarchie van geestelijke wezens worden. Dat betekent dat we scheppende wezens zullen zijn die op een heel andere wijze dan de bestaande engelenhiërarchieën geestelijk werk en taken verrichten die voor de oudere hiërarchieën niet mogelijk zijn.

Zo voegen wij mensen door ons proces van menswording nieuwe mogelijkheden toe aan de goddelijk-geestelijke wereld.

De weg van diep onbewustzijn naar geestelijk albewustzijn

Hoe ziet die weg van de mens vanuit de geestelijke werld naar de aarde en naar zelfbewustzijn er uit? Rudolf Steiner beschreef die weg vanuit verschillende gezichtspunten. Daarin liet hij zien dat de weg ook na de aardefase verder gaat.

'Ontwikkeling' is in het esoterische christendom identiek aan ontwikkeling van het bewustzijn. Het een bestaat niet zonder het andere. De ontwikkelingsweg van de mens kunnen we daarom ook beschrijven als een proces naar een steeds hoger wordend bewustzijn. Een proces waarin stap voor stap in een nieuwe laag in het menselijke bewustzijn opengaat. Dat is mogelijk omdat diep in de mens de goddelijke bron van oneindig bewustzijn leeft. Zij het voor hemzelf vooralsnog voor het grootste deel onbewust.

Waar begint de weg van de mens naar hoger bewustzijn en bestaan? Zij begint in een toestand van diepe onbewustheid in de eerste fasen van de schepping en gaat naar een bewustzijnstoestand waarin de mens vanuit actief zelfbewustzijn en de kracht van zijn innerlijke geest, op hoog niveau zelf scheppend actief wordt.

In dat scheppend actief worden – we zullen nog zien welke vorm dat heeft - wordt hij medeschepper aan het grote werk van de goddelijk-geestelijke wereld.

Rudolf Steiner vertelt dat de mens vanaf het begin van de schepping tot en met een voorlopig eindpunt, zeven verschillende fasen of niveaus van bewustzijn doorloopt.

Onderstaand schema geeft die zeven bewustzijnsfasen in hun volgorde weer:

1. diep trance bewustzijn						7. zelfbewust scheppend albewustzijn
	2. diep slaap bewustzijn				6. zelfbewust leven scheppend bewustzijn
		3. droomachtig beeldbewustzijn		5. zelfbewust beeldbewustzijn
			4. helder dag-bewustzijn zelfbewustzijn

Het laat zien hoe de bewustzijnsontwikkeling van de ens stapsgewijs verloopt. Wat dit schema niet laat zien is dat deze bewustzijnsontwikkeling parallel loopt aan de planetaire ontwikkeling van de aarde. Wat wordt daarmee bedoeld?

In onze tijd leven we op aarde. In het schema is dat fase 4. De aarde is dus het vierde bewustzijnsniveau dat wij mensen inmiddels hebben bereikt. Tijdens deze fase ontwikkelen wij het heldere dagbewustzijn en ons zelf- of ikbewustzijn. Zelfbewustzijn is het besef, het weten en het ervaren, dat ik een ik ben, een afzonderlijk mens, een persoonlijkheid met een eigen bewustzijn.

Ook al leven we nu in de vierde fase van ontwikkeling, het diepe trance bewustzijn, het diepe slaapbewustzijn en het droomachtige beeldbewustzijn, hebben we ook nu nog in ons. Zij vormen ons onbewuste: het onbewuste deel van ons innerlijk of onze persoonlijkheid.

Na de aardefase, waarin we het zelfbewustzijn, dat wil zeggen onze persoonlijkheid ontwikkelen, stijgen we qua bewustzijn – en daarmee qua menszijn - stap voor stap op naar hogere niveaus van bewustheid. Vanuit ons huidige aardse bewustzijn vormen de drie hogere bewustzijnstoestanden – die in aanleg al in ons aanwezig zijn – ons hogere bewustzijn: het zelfbewust beeldbewustzijn, het zelfbewust levenscheppend bewustzijn en het zelfbewust scheppend albewustzijn.

Gezamenlijk worden zij ook wel aspecten van ons het hogere geestelijke Zelf genoemd. Daarnaast ook het bovenpersoonlijke bewustzijn, of het bovenbewuste. ²⁾

Een van de kenmerken van het hogere bewustzijn is dat onze innerlijke geest dan op een hogere wijze in ons werkt. Dat betekent dat we in die tijd niet alleen meer zullen begrijpen en veel meer wijsheid zullen bezitten, maar dat er ook schenkende liefdekracht van ons uitgaat.

Hoe komen we daar toe ? Dat gebeurt omdat diep in ons de wil, de impuls, leeft ons persoonlijk en geestelijk te ontwikkelen. Dat wil zeggen: willen worden tot wie we in diepste wezen zijn.

---

Noten

1. Zie op mijn website www.margaretevandenbrink.nl/artikelen: De Engelenhiërchieën als scheppers van mens en aarde

2. Rudolf Steiner, GA 94, Kosmogonie. De evolutie van mens en heelal, 10 juni 1906, De evolutie van het menselijk bewustzijn,

Zie ook van Rudolf Steiner: GA 93a Grundelementen der Esoterik, 26 september 1905.

Over de kosmische oerwijsheid: Kosmische Hiërarchieën, GA 110, 1e voordracht, 12 april 1909.

De GA's, de voordrachtenseries, zijn in het engels te vinden onder rsarchive.org

Op mijn website www.margaretevandenbrink.nl (De 7 fasen) en in mijn boek De zeven ontwikkelingsfasen van mens, relatie en organisatie, vindt u beschreven hoe de fasen van bewustzijn in het dagelijks leven in het individuele leven, in relaties en in organisaties te herkennen en te hanteren zijn.