De esoterische evolutie - 28 

De klankether

De ontwikkelingsperioden binnen de Aardetijd:

1. Het Polaire tijdperk						7. Het Zevende tijdperk
	2. Het Hyperborese tijdperk				6. Het Zesde tijdperk
		3. Het tijdperk Lemurië		5. Het Na-Atlantische tijdperk
			4. Het tijdperk Atlantis

Door ons op het gebied van het levende te begeven komen we onherroepelijk uit bij de realiteit en het werken van heel hoge scheppende geestelijke wezens, de hemelse hiërarchieën.

De hemelse hiërarchieën zijn goddelijke wezens die hun woonplaats hebben in de hogere geestelijke werelden, het devachan.

Naast hen hebben we bij het aspect van het levende te maken met de geestelijke krachten uit de etherwereld. De geestelijke wezens die in de etherwereld leven en werken ¹⁾, geven vanuit de etherkrachten op Aarde en in de kosmos vorm aan dat wat uit de hogere geestelijke gebieden afkomstig is en gewild wordt. Daarmee vervult de etherwereld de brugfunctie tussen de scheppende krachten uit de hogere geestelijke werelden en de fysieke aardewereld.

De etherwereld kent vier verschillende ethersoorten:

• de warmte-ether
• de licht-ether
• de klankether
• de levensether

De warmte-ether en de licht-ether worden de lagere etherkrachten genoemd. Beide zijn verbonden met de boom van kennis van goed en kwaad.

De klankether en de levensether horen tot de hogere etherkrachten. Zij vallen samen met de krachten van de boom des levens en hebben direct met het leven-scheppende te maken.

In dit hoofdstuk bespreken we de klankether.

Het scheppen via de klankether

De Tronen, de Geesten van de Wil, scheppen via de warmte-ether. De Kyriotetes, de Geesten van de Wijsheid, via de licht-ether. De Dynameis, de Geesten van de Beweging gebruiken voor hun scheppingswerk de klankether. De Dynameis behoren, net als de Kyriotetes, tot de tweede hiërarchie. Zij leven en werken in het gebied dat in het devachan 'de sferenharmonie' wordt genoemd. De sferenharmonie bestaat uit scheppende, klinkende, tonen, klanken en harmonieën, voortgebracht door hoogverheven geestelijke wezens. In die klinkende tonen, klanken en harmonieën drukken zich hun hoge gedachten en bewustzijnen uit, alsook de oerwetten van hun bestaan.

Het is vanuit dit klinkende gebied van de sferenmuziek dat de Dynameis, de Geesten van de Beweging, door middel van de krachten van de klankether substanties en vormen scheppen. Zowel in de kosmos als op Aarde.

Het scheppen via het waterachtige

In het oerverre verleden van de Aarde waren het deze scheppende wezens, de Dynameis, die in de toenmalige toestand het vloeibare, waterachtige element tevoorschijn brachten.

Door hun scheppingsdaad kwam de Aarde toentertijd behalve in een warmte-, lucht- en licht-achtig element, ook in een waterachtige toestand te verkeren. Deze oervloeibare, waterachtigheid kunnen we niet vergelijken met wat wij tegenwoordig als water kennen. De vloeibare toestand was in die tijd veel dichter en dikker dan ons huidige zeewater. Dat kwam omdat zij nog grote hoeveelheden stoffen en substanties in opgeloste vorm in zich droeg.

Wat de Dynameis nu deden was dat zij vanuit het devachan door middel van de klankether, stralende tonen en klanken uit de sferenharmonie instroomden in de nieuw ontstane water-, lucht-, licht- en warmtetoestand. Daarmee werd heel de in wording verkerende kosmos en Aarde doorgolfd en doortrokken van de grootse, scheppende klanken van de sferenharmonie. ²⁾

De gevolgen waren uitermate bijzonder en ingrijpend. Want door de inwerking van de scheppende klanken kwam datgene dat zich in opgeloste toestand in het toenmalige oerwaterachtige bevond, in beweging en geleidelijk aan vrij. Dat gebeurde in de Lemurische periode van de Aarde.

De dans der stoffen

Het in beweging komen van de in het oerwater opgeloste stoffelijkheid door de Dynameis en de klankether wordt in de esoterie 'de dans der stoffen' genoemd. Ook Rudolf Steiner noemt dat zo. In zijn toelichting op het scheppingsproces van de Aarde vergelijkt hij de dans van de stoffen met de wijze waarop chladnische klankfiguren ontstaan. Als je een koperen plaat gelijkmatig met fijn zand of een poeder bestrooit en er vervolgens met een vioolstok langs strijkt, zei hij, dan klinkt er niet alleen een toon, maar blijken de zand- of poederdeeltjes zich op de plaat langs bepaalde lijnen te ordenen. Lijnen die prachtige figuren laten zien in geometrische patronen. Die patronen corresponderen met de klank van de toon. Het geeft aan dat een – in dit geval fysieke - toon of klank in staat is een deling tot stand te brengen in de materiële stoffelijkheid en vandaaruit bepaalde vormen en figuren te creëren. De chladnische klankfiguren.³⁾

Op een vergelijkbare wijze creëerde de instromende sferenmuziek van de Dynameis via de werking van de klankether, vormen en ordeningen in de waterachtige wereldruimte. Daaruit ontwikkelden zich in de loop van de evolutie als eerste ons huidige zonnestelsel: de zon en haar planeten.⁴⁾

Het ontstaan van het eiwit

Vervolgens werkten zij in de in wording verkerende Aarde (die toen, in de tweede helft van de Lemurische tijd, de Maan nog in zich had) en gehoorzaamden de in de waterachtige substantie opgeloste waterige stoffen, de oerklanken van de sferenmuziek. En kwamen vrij.

Als eerste ontstond daaruit de oervorm van het eitwit. En zo ook het allereerste begin van organische materie op Aarde. ⁵⁾

Hoe meer deze eiwit-stoffelijkheid door de dans der stoffen in de loop van de tijd tevoorschijn kwam, hoe meer de waterachtige substantie van de Aarde veranderde in een eiwitrijke atmosfeer.

We kunnen die atmosfeer vergelijken met een soort oersoep die uit een heel fijne, vloeibare, eiwitachtige substantie bestond.⁶⁾ Het eiwit met het protoplasma vormt de stoffelijke basis van alles wat op Aarde aan leven te vinden is.⁷⁾

Ook hier, in deze eiwit-atmosfeer, zetten de Dynameis hun scheppende werk vanuit de klinkende klanken van de sferenmuziek voort. Zouden wij kunnen terugblikken, zei Rudolf Steiner, dan zouden wij een grandioos indrukwekkend beeld krijgen van het scheppingsproces van dat moment. Want wat zouden we zien? We zouden bewegende, galmende klanken van een ongekende hemelse schoonheid en harmonie beleven, die doorstroomd worden door een zee van stralende, glanzende, fonkelingen van licht, doorwarmd door de warmte-ether.⁸⁾

Het vrijkomen van de stoffen

De dans van de stoffen in die oer-eiwitsubstantie had grote gevolgen. Want geleidelijk aan kwamen de daarin opgeloste stoffen vrij en vormden uiteindelijk de elementen die wij kennen als koolstof, waterstof, zuurstof, stikstof, natrium, kalium, en de veelheid aan metalen en mineralen die wij tegenwoordig kennen.

Rudolf Steiner wijst er op dat het niet zo was dat deze stoffen voordien al als afzonderlijke stoffen in de eiwitatmosfeer aanwezig waren. Binnen de eiwitatmosfeer was wat wij nu als koolstof kennen, geen koolstof, de zuurstof geen zuurstof. Alle latere, ons bekende stoffen, bestonden in die tijd alleen nog in de vorm van een hoge etherische substantie.

Zoals gezegd kenmerkte die oertoestand zich als een ongedifferentieerde eenheid. Alles was één geheel.

Als gevolg van het vrijkomen van de opgeloste stoffen, ging deze situatie geleidelijk aan over in een gedifferentieerde toestand bestaande uit grote hoeveelheden verschillende substanties.

Dat kwam omdat door de inwerking van de sferenklanken in de eiwit-atmosfeer geleidelijk aan vormen ontstonden die in de richting gingen van de huidige chemische elementen. ⁹⁾

De taak van de klankether

Wat is nu de taak van de klankether in dit gigantische scheppingsproces? De belangrijkste taak van deze bijzondere ethersoort was (is) het tot uitdrukking helpen brengen van de scheppende krachten van de sferenharmonie in het wordende, fysiek-aardse bestaan. Immers, alleen zo konden de Dynameis op de 'lagere' gebieden werkzaam zijn. Want het is dankzij de klankether dat deze scheppende wezens via de warmte-ether en de lichtether tot in het vloeibare element nieuwe elementen konden scheppen. In dat scheppingswerk maakten de Dynameis gebruik van de in die ethersferen levende en werkende krachten en geestelijke wezens: de elementenwezens. Het zijn de elementenwezens die de taken van de klankethersfeer verwerkelijken.

Wat is kenmerkend voor de klankether ?

De klankether zorgde er voor dat de sferenharmonie, de hemelse sferenmuziek, geordende vormen en harmonie kon laten ontstaan in de waterige toestand. Zo werkte hij in het oerverre verleden en doet dat tot op de dag van vandaag. ¹⁰⁾

De klankether werkt daarbij zo dat hij dat wat een eenheid is, scheidt in aparte delen. Vervolgens ordent hij deze op zo'n wijze dat er een nieuwe vorm en een nieuwe harmonie ontstaat.

Een voorbeeld hiervan is te zien in het proces van de celdeling. Bij celdeling (zie afbeelding) vindt eerst een deling plaats in twee polen die zich vervolgens zelf ook weer splitsen en vermenigvuldigen. In ieder stadium van dat proces ontstaat een nieuwe harmonische eenheid en een nieuwe ordening. Zo groeit het levende en vindt ontwikkeling plaats.

We kunnen daarom zeggen: de klankether is een scheidende, maar ook een nieuwe verhoudingen scheppende, harmoniserende en ordenende kracht, die in een bestaande werkelijkheid bepaalde afstanden, ritmen, vormen en maten tot stand brengt.

Chemische ether

Die eigenschap maakt dat er een direct verband bestaat tussen de klankether als scheidende en nieuwe verhoudingen scheppende kracht, en dat wat wij kennen als chemie of schei-kunde.

Vandaar dat de klankether ook 'chemische ether' wordt genoemd.

In onze huidige wereld bestaan er chemische substanties die zich kunnen splitsen en binden en een nieuwe ordening kunnen aangaan. Die ordening ontstaat tussen de chemische elementen onderling en in stoffen als zouten, zuren, eiwitten, etc. Een voorbeeld daarvan is water, H2O. Daarin is sprake van een chemische verbinding tussen twee waterstofatomen en een zuurstofatoom. Tezamen vormen zij een harmonische eenheid: water, H2O.

Ook hier is het de klankether die als geestelijke kracht de chemische stof scheidt en deze naar bepaalde maat, getal en geometrische verhoudingen ordent. In het periodiek systeem van de chemische elementen is die ordenende kracht van de klankether direct waarneembaar.

'Dat wat wij chemie of scheikunde noemen', zei Rudolf Steiner, 'is vanuit de wereld van het devachan, de sferenharmonie, geprojecteerd in de fysiek-materiële wereld. De getalsverhoudingen die wij in de chemie kennen zijn werkelijk de uitdrukking van de getalsverhoudingen van de sferenharmonie.' ¹¹⁾.

Getallenether

Het voorgaande geeft aan dat de fundamentele eigenschap van de klankether daaruit bestaat dat hij nieuwe ordeningen laat ontstaan die op bepaalde getalsverhoudingen gebaseerd zijn. Die getalsverhoudingen kenmerken zich door evenwicht en symmetrie en daarmee door schoonheid en harmonie.

Omdat in de fysieke werkelijkheid alles via de klankether geschapen is, vinden we overal in de schepping bepaalde getalsverhoudingen terug. Zowel in de kosmos met zijn sterren en planeten, als op Aarde in de vormen en gestalten van planten, dieren en mensen.

In elk van hen is de werking van de klankether en daarmee van de sferenharmonie en de invloed van de Dynameis, de Geesten van de Beweging, te herkennen.

We kunnen het zien in de spiraliserende aanhechting van de takken en bladeren van bomen, planten en struiken en in de vormen van bloemen die vier, vijf, zes, of nog veel meer bloemblaadjes of zaadjes bezitten, zoals de dahlia en de zonnebloem. En in de specifieke vorm van de honingraat van bijen.

We vinden die hoge invloed ook terug in de maten en specifieke verhoudingen van het menselijke lichaam zoals de bekende tekening van Leonardo da Vinci laat zien.

Vanwege deze getalsverhoudingen wordt de klankether daarom ook wel 'de getallenether' genoemd.¹²⁾ Een bijzondere werking van de getallenether vinden we in de muziek.

Muziek ontstaat doordat de klankether afzonderlijke noten schept en deze via intervallen (tertsen, kwinten, octaven) op een harmonieuze wijze samenvoegt. Ook dat laat de inwerking van de hemelse sferenharmonie zien.

Wiskundige of mathematische ether

Als drager van de getallenether met zijn verhoudingen en wetmatigheden scheppende kracht, vormt de klankether de basis van alle bestaande wiskundige wetmatigheden en ordeningen in het universum. Vandaar dat hij ook wel de 'wiskundige' of 'mathematische' ether wordt genoemd.

Al in de Griekse oudheid waren deze op getallen gebaseerde wiskundige verhoudingen op Aarde en in de kosmos bekend bij filosofen als Pythagoras.

Pythagoras, een ingewijde met een eigen mysterieschool, wist uit eigen waarneming en ervaring van het bestaan van de hemelse sferenharmonie en haar werking. God heeft de kosmos volgens getallen geordend, zei hij. Dat is de reden waarom de wereld uit getals- of wiskundige verhoudingen bestaat. 'God is de eenheid, de wereld is veelheid en bestaat uit tegendelen. Wat eenheid in de tegendelen brengt en ze tot kosmos verenigt, is de harmonie. De harmonie is goddelijk en bestaat uit getalsverhoudingen'. ¹³⁾

Pythagoras was van grote invloed op astronomen en wiskundigen als Johannes Kepler en Isaac Newton, vele eeuwen later. Deze formuleerden hun natuurwetten op basis van wiskundige verhoudingen. Weer anderen ontdekten op basis daarvan in de natuur en in de kosmos de wetmatigheden die genoemd worden 'de Gulden Snede' en 'de Rij van Fibonacci'.

De realiteit dat de kosmos gestuurd wordt door wetten die op het fysieke vlak hun basis vinden in wiskundige verhoudingen die met het denken (het bewustzijn) te vatten zijn, maakt dat er zelfs in onze tijd wetenschappers zijn die menen dat God, zo hij bestaat, een wiskundige moet zijn.14)

Ook wetenschappers die atheïst zijn erkennen de realiteit van de getalsverhoudingen in de wereld en in het universum. Zij gaan er echter van uit dat het ontstaan daarvan puur toeval is.

Het volgende hoofdstuk gaat over de levensether.

---

Bronnen

1) Net als in de hogere geestelijke wereld, het devachan, werken ook in de etherwereld op allerlei niveaus, geestelijke wezens, de elementenwezens. In deze serie gaan we daar niet dieper op in omdat dat in dit kader te veel is. Zie voor de betreffende literatuur:

Rudolf Steiner, De mens als klankharmonie van het scheppende wereldwoord, GA 230 en zijn boekje Natuurwezens (uitg.Christofoor). Rob Gruben De etherwereld en haar krachten.

Karsten Massei De school van de elementenwezens en www.zonnejaar.nl/elementenwezens

2) Das Hereinwirken geistiger Wesenheiten in den Menschen, GA 102, 16 maart en 24 maart 1908. Zie ook Mysterieplaatsen en inwijdingswegen, GA 232, 1 december 1923.

3) Vernoemd naar Ernst Chladni (1756-1827) een Duitse natuurkundige die ze ontdekte.

Zijn onderzoek werd voortgezet door ondermeer Hans Jenny (1904-l972) en Alexander Lauterwasser (1951).

4) Mythen und Sagen. Okkulte Zeichen und Symbole, GA 101, 13 sept. 1907.

5) Natur- und Geistwesen – ihr Wirken in unserer sichtbaren Welt, GA 98, 17 maart 1908. Nederlandse vertaling: Natuurwezens, uitg. Christofoor.

6) Mysterieplaatsen en inwijdingswegen GA 232, 1 december 1923.

7) Zie noot 2 GA 102: 16 maart en 24 maart l908 en noot 5.

8) Zie noot 6.

9) Zie noot 2, 5 en 6.

10) Zo trilt en golft in onze tijd de harmonie der sferen gedurende de nacht door ons heen en brengt op orde wat wij mensen gedurende de dag in wanorde hebben gebracht. Zie: Rudolf Steiner, Het evangelie naar Mattheüs, GA 123, 3 september 1910.

11) Het esoterische christendom, GA 130, 1 oktober l911 Vragenbeantwoording.

12) Het evangelie naar Lucas, GA 114, 21 sept. 1909, blz 162. Zie ook: dr. Ernst Marti De vier ethers. Over de etherleer van Rudolf Steiner, uitgeverij Pentagon en M. Gradenwitz, Die vier Elemente und die Harmonik als die Wissenschaft vom "Klangäther" www.harmonik.de .

13) Ontwakende wetenschap. Egyptische, Babylonische en Griekse Wiskunde, B.L. van der Waerden, 1950. Zie ook Pythagoras, leven, mysterieschool en gulden verzen, door Konrad Dietzfelbinger, uitg. Rozekruis Pers.

14) Een van hen is Michio Kaku, wereldberoemd futurist, theoretisch natuurkundige, gespecialiseerd in de snaartheorie. Zie ook http://www.wasserklangbilder.de

Het grootste deel van de voordrachtenseries (GA-nummers) van Rudolf Steiner is in het Engels vertaald. Ze zijn gratis te downloaden via www.rsarchive.org/lectures/GA .

Op www.anthrowiki.at zijn van de GA-nummers en de genoemde voordrachten, de pdf's te downloaden in het Duits.